Sorry, this entry is only available in English

Sorry, this entry is only available in English

Në datën 08 Qershor 2016, Instituti i Politikave Mjedisore (IEP) ndërmorri aktivitetin interaktiv me profesionistë të rinj dhe të sapodiplomuar” “MBROJTJA E BURIMEVE NATYRORE TË SHQIPËRISË DUKE ANGAZHUAR PROFESIONISTËT E RINJ”. Ky aktivitet zhvillohet me qëllim ndërgjegjësimin e mbrojtjen e mjedisit përballë ndryshimeve klimatike nga njëra anë dhe rritje të vetëdijes për energjitë e ripërtëritshme nga ana tjetër si aktivitet i grupimit Youth for Energy Policy (YEP).
Aktiviteti i zhvilluar në mjediset e universitetit Polis në Tiranë, u dha mundësinë këtyre të rinjve të shprehin pozicionin dhe punën e tyre lidhur me çështjen e energjisë në Republikën e Shqipërisë. Aktiviteti u konceptua në dy pjesë. Në të parën u zhvillua një prezantim i situatës aktuale me problematikën që sjellin HEC-et e shumta e të pastudiuara, situata e prodhimit të energjisë në Republikën e Shqipërisë, metodat më të mira të prodhimit të energjive të ripërtëritshme në Spanjë, si dhe si dhe alternativa të ndryshme. Pjesa e dytë e aktivitetit ishte një punëtori ku pjesëmarrësit u ndanë në dy grupe, dhe analizuan situatën e shkuar, aktuale dhe të ardhme të energjisë në Republikën e Shqipërisë, të ardhmen që ata duan si dhe një plan aksioni se çfarë duhet bërë.
Aktiviteti prodhoi debate e argumentime të shumta. Reagimet e të rinjve ishin energjike duke vlerësuar nevojën për hulumtime të mëtejshme. Reagimet u shfaqën si debate ose thellime në çështje të caktuara. Ndër pikat kryesore ku të rinjtë u ndalën për të diskutuar dhe që mund të konsiderohen në të ardhmen ishin:
o Duhet punuar mbi efiçencën e energjisë me brezat e rinj, fëmijët, për të rritur ndërgjegjësimin ndaj nevojave më të reduktuara për elektricitet.
o Duhet të kryhen vlerësime realiste për nevojën ose jo të HEC-eve, për avantazhet dhe disavantazhet e tyre, rast pas rasti.
o Duhet të konsiderohen potencialet për shkëmbimet e energjisë me Republikën e Kosovës që ka qasje të ndryshme të prodhimit të energjisë elektrike. Kjo mund të konsiderohet gjatë pikut të verës kur prurjet ujore në Republikën e Shqipërisë bien ndërkohë që Republika e Kosovës ka prodhim konstant dhe e anasjelltas kur Republika e Shqipërisë ka prurje të larta gjatë dimrit.
o Ka një nevojë për informacion dhe analizë mbi ndikimin mjedisor të burimeve alternative të prodhimit të energjisë, të asaj diellore të erë.
o Duhet konsideruar kombinimi i burimeve të ndryshme të energjisë.
o Duhet të zbatohet një analizë mbi potencialin praktik të aplikimit të teknologjisë diellore dhe asa të erës, të kostos dhe kohës së vetëshlyerjes..
Ata u shprehën gjithashtu për dobinë e takimeve të tilla ku gjejnë një mundësi për të shprehur profesionalizmin dhe dijet e tyre mbi mjedisin, energjinë dhe problematika të tjera. Ky aktivitet tregoi që është një mjet i dobishëm për zhvillimin e mendimit kritik midis profesionistëve të rinj, për njohjen midis tyre dhe pse grupimin e tyre në rrjete ku ata mund të japin kontribut në të ardhmen.
Materialet dhe infrastruktura për zhvillimin e këtij aktiviteti u bënë të mundura me mbështetjen e Co-Plan në kuadër të ENV.net, financuar nga Bashkimi Evropian.

Disa arritje që mund të evidentohen në këtë aktivitet janë:
Profesionistët e rinj shprehën njohuritë dhe perceptimin e tyre mbi një sërë çështjesh lidhur me burimet energjitike në Republikë e Shqipërisë, si dhe sugjerime lidhur me to.
Grupimi Youth for Energy Policy (YEP) po bëhet më i njohur midis profesionistëve të rinj ndërkohë që ndihmoi në forcimin e mendimit kritik dhe ndërveprimin e profesionistëve të rinj me njëri tjetrin.
Aktiviteti solli në vëmendjen e të rinjve çështjet e debatuara të HEC-ve në lumenj, dhe ruajtjen e lumenjve ende të paprekur rëndë nga ndërhyrjet e njeriut, Valbonën dhe Vjosën, duke vijuar ndërgjegjësimin midis të rinjve.
Të rinjtë duan shumëllojshmëri burimesh energjish, autonomi nga rrjeti, dhe energji më mjedisore në Republikën e Shqipërisë.

nga Endri Haxhiraj dhe Edvin Pacara

Apokalips – një shkatërrim përfundimtar i botës, sikurse përshkruhet në librin biblik të Zbulesës

Pas prerjeve të pyjeve në Librazhd, koncesioneve për ndërtimin e digave në Vjosë, sot betonizimi vjen shumë afër shtëpisë së çdo banori të Tiranës. Jashtë sfondeve partiake, një grup qytetarësh u mblodhën të dielën e 21 Shkurtit për të mbrojtur Parkun e Liqenit në Tiranë. Ata kërkonin që parku të ruajë identitetin, të mos ketë betonizim dhe prerje pemësh. Heqja e hunjve rrethues të kantierit brenda parkut u kushtoi shtrenjtë protestuesve, dhunë, fyerje, grushta dhe arrestime. Ajo që u pa ishte një dhunë e papërmbajtur sikur përballë të ishte një grup kriminelësh. Por jo! Përballë ishin të rinj, fëmijë, të moshuar, studentë, protestues mjedisore, profesorë, inxhinierë, qytetarë të ndërgjegjësuar dhe aktivistë të tjerë që mendojnë ndryshe. Nëse sot ka njerëz që e duan parkun aq sa mund të linin kafen, pushimin e të dielës e të dilnin pa pagesë ishin këta qytetarë. Megjithatë kjo nuk është dhuna e vetme.

Thelbi i dhunës ditën e dielë gjatë protestës së shoqërisë civile, është rënia e shtetit dhe shkelja e ligjit. Dhe përdorimi i atyre që duhet të ruanin rendin e ligjin për të ruajtur shkeljen e ligjit dhe për të goditur qytetarët që duan të ruajnë ligjin.
Bashkia e Tiranës filloi të rrethojë e të gërmojë të vetmin park në Tiranë duke shkelur një sërë ligjesh të Republikës së Shqipërisë.
1. Nuk është informuar komuniteti mbi projektin dhe nuk janë bërë dëgjesa publike me komunitetin, duke shkelur ligjet shqiptare në linjë me Konventën e Aarhusit.
2. Nuk ekziston asnjë projekt mbi parkun, përveç një paraqitjeje në një mënyrë amatoreske me një video e me foto fotoshopi, pamje e video që ndryshohet brenda sekondave sipas dëshirave.
3. Nuk ka leje mjedisore për kryerjen e punimeve.
4. Shkelet statusi i Parkut të Liqenit si dhe moratoriumi për prerjen e pemëve.
5. Nuk ka asnjë studim sesi do të ndikojë në ekosistemin e cili po shkatërrohet në park nga këto punime.
6. Nuk ka asnjë tabelë në sheshin e punimeve, që shpjegon se çfarë projekti është, kush e bën e kush e financon.

Këto janë vetëm shkeljet e dukshme të ligjit, shkelje që dënohen rëndë. Ishin këto shkelje që ngritën me qindra qytetarë të shkojnë për të mbrojtur parkun dhe ligjin nga një ndërhyrje e paligjshme, por u përballën me ata që duhej të mbronin ligjin, policinë e shteti, e cila këtë rradhë jo vetëm që nuk mbrojti atë, por mbrojti shkelësit e ligjit duke dhunuar barbarisht qytetarët.

Dikush mund të aludojë që Bashkia e Tiranës mund t’i përmbushë gjithë këtë dokumentacion që i mungon dhe që përbën shkelje ligjore, e më pas mund të vazhdojë punimet. Por, ndërhyrja te Parku i Liqenit, do të përbënte një precedent të rëndë dhe t’i jepte dorë të lirë çdo kryebashkiaku për të ndërhyrë dhe në pjesën tjetër të mbetur të parkut dhe në lulishte e parqe të tjera në Tiranë, të cilët i pret një fat i hidhur.
Përveçse Parkut të Liqenit, Parku Rinia dhe dhjetëra mini parqe të tjera të Tiranës do të shndërrohen së shpejti në kantiere ku betoni e hekuri do të derdhet masivisht. Do të ndërtohet në aq shumë vende njëkohësisht saqë do të jetë e pamundur për qytetarët e aktivistët t’u bëjnë ballë çdo vend ndërtimi në kundërshtim me ligjet.
Sikurse për Parkun Rinia, trumbetohet shpesh që këto plane janë projekte të miratuara nga kryebashkiaku i kaluar. Arsyeja pse banorët e Tiranës votuan kryebashkiakun aktual ishte pikërisht kjo, kundërshtimi i betonizimit, i këtyre planeve në letër apo i atyre të sapofilluara si tek diga e
Liqenit dhe që Tirana të gjelbërohej sa më shumë atje ku ishte e mundur.
Sot ka vetëm dy zgjedhje përballë apokalipsit, të ngadaltë por të vërtetë: ose të frenohet betonizimi e të rikuperojmë ç’të mundim ose Tirana do të bëhet qytet i pabanueshëm, i rrezikshëm për shëndetin e kush ka mend në kokë ta braktisë.

Sipas statistikave të FAOs kontribuesit më të mëdhenj të gazrave serë në vitin 2012 në bujqësi ishin:
o Kafshët ruminante (kryesisht gjedhët) me 40% të CH4
o Jashtëqitjet e kafshëve ruminante në tokë me 16% të N2O
o Fertilizantët sintetikë me 13%
o Menaxhimi i jashtëqitjeve të kafshëve me 7% të N2O
Po sipas FAOs parashikohet që ndërsa transporti dhe industria që emetojnë 84 % të gazrave serrë në vitin 2012 të ketë një reduktim deri në 60% në vitin 2050, blegtoria emetuese e 16% të gazrave të pësojë rritje deri ne 40% të emetimeve deri në vitin 2015. Për këtë arsye bujqësia dhe veçanërisht blegtoria ka nevojë për një vëmendje të veçantë lidhur me ndryshimet klimatike.
Besohet se karbohidratet e përdorura si ushqim tek gjedhët prodhojnë më pak metan sesa dietat foragjere. Efektet janë të qarta ku 90% koncentrate prodhojnë 2-3% CH4.

Sipas studiuesit Pekka Huhtanen, për dietën e lopëve të qumështit me 0-60% koncentrate efektet nuk janë të lartë për njësi të marrë por për njësi produkti dieta e lartë me koncentrat mund të prodhojë më pak CH4. Gruri i nevojshëm për koncentratin mund të përdoret direkt si ushqim njerëzor pasi nevojitet një sasi e lartë mielli për të ushqyer lopët. Ose mund të përdoret për pulat që prodhojnë më pak CH4.Sipas studimit të tij, sasia e koncentratit mund të ulet pa ulur prodhimin ose rritjen e CH4 nëpërmjet rritjes së cilësisë së foragjereve çka nuk ndikon në popullatat mikrobike të rumenit. (Nitrogen, carbohydrate, lipid studies).
Sipas një metastudimi të ngjashëm, midis lopëve amoniaku i rumenit dhe urea e qumështit lidhen negativisht me eficencën e azotit në qumësht. Efektet për njësi të uresë në qumësht janë më të ulëta krahasuar me variantin e manipulimit të dietës. Amoniaku i rumenit dhe urea e qumështit lidhen pozitivisht me digjestionin e dietës.
Studimet të tjera tregojnë se, CH4 për njësi prodhimi ulet më shumë nga rritja e prodhimit, por çlirimi i azotit për njësi prodhimi rritet dhe kjo varet nga sasia e konvertimit të Azotit në N2O. Mbi të gjitha gazrat serrë mund të mos ndryshojnë por do të ketë rritje të emetimit të N2O.
Gjithashtu, ulja e degradibilitetit të proteinës ruminale mund të ulë eficencën e sintezës mikrobike të azotit duke çuar në përfitim të përgjithshëm të uljes së degradibilitetit të proteinës ruminale më pak se sa pritet.

Përfundimet e përgjithshme
o Potenciali i reduktimit të CH4 nga ushqyerja e kafshëve është e kufizuar.
o Rritja e koncentrateve ka kosto të rritur dhe probleme shëndetësore dhe mund të përdoret direkt si ushqim për njeriun.
o Rritja e suplementave të proteinës mund të ulë CH4 për njësi produkti por rrit çlirimin e N duke rritur koston e ushqimit.

Instituti i Politikave Mjedisore në Shqipëri dhe Grashnica në Ohër, Maqedoni, kanë zbatuar projekte paralele për të përhapur mënyra të reja në mbrojtjen e cilësisë dhe ujit dhe në menaxhimin e ujit në pellgun e Liqenit të Ohrit në Shqipëri e Maqedoni, përgjatë viteve 2014-2015. Të dy projektet u financuan nga Fondi i Partneritetit për Ekosistemet e Rrezikuara (Critical Ecosystem Partnership Fund – CEPF). Projektet u zbatuan në kornizë të efekteve të ndryshimeve klimatike që do të prekin zonën e Liqenit të Ohrit.
Përfundimet nga projektet tona treguan se pellgu ujor i Liqenit të Ohrid është një zonë me popullsi relativisht të vogël por me çështje e problematika urgjente, që rrjedhin më shumë nga mungesa e ndërgjegjësimit mbi zgjidhjet dhe metodat efikase të përdorura në vende të ndryshme, që kanë qenë të suksesshme në uljen e minimizimin e shpërdorimit dhe ndotjes së ujit.
1. Që të ulim sa më shumë të jetë e mundur përdorimin e ujit të liqenit në bujqësi dhe të ulim ndotjen që shkaktohet në Liqenin e Ohrit, ne u rekomandojmë autoriteteve vendore dhe fermerëve që të përdorin ujitjen me pikim, një teknike që do të kursente shumë nga uji që tani merret nga përrenjtë që ushqejnë liqenin e Ohrit (ose drejtpërdrejt nga Liqeni i Ohrit) dhe që do të ulte gjithashtu derdhjet e lëndëve ushqyese dhe kimikateve të tjera nga tokat në liqen, pasi ushqyesit e tepërt shkaktojnë eutrofikim dhe ndotje. Ujitja me pikim është një teknike ekonomikisht e përballueshme e me përfitime e kursime më të mëdha sesa pasojat që shkakton ujitja tradicionale me anë të kanaleve të hapura mbi mjedisin dhe ekosistemet.
2. Rekomandojmë përdorimin e ligatinave të ndërtuara për filtrimin e ujërave të ndotur në vendbanimet me popullsi të vogël, ku sasia e ujit të ndotur është e vogël dhe mund të trajtohet me anë të ligatinave që do të ulin dhe/ose eliminojnë ndotësit dhe ushqyesit e gjendur në ujërat e ndotur, të cilat tani derdhen të patrajtuara në Liqenin e Ohrit. Ligatinat e ndërtuara janë një mënyrë me kosto të ulët dhe natyrale për të filtruar ujërat e ndotur, si dhe ato janë një mënyrë për të krijuar ekosisteme të reja dhe biomasë. Kostoja e ndërtimit të këtyre sistemeve është e përballueshme për zonën e Liqenit të Ohrit.
3. U rekomandojmë dhe nxisim autoritetet vendore e qendrore që të bëjnë më shumë për parandalimin e ndotjes së ujërave të Liqenit të Ohrit nga mbetje të ngurta, sidomos mbetjet plastike që po dëmtojnë ekosistemet e liqeni, duke vënë në rrezik jo vetëm shumëllojshmërinë, por edhe shëndetin e njerëzve, si dhe po pengojnë zhvillimin e mëtejshëm të turizmit në disa zona të Liqenit të Ohrit. Ne nxisim autoritetet vendore që të bëjnë më shumë në ndërgjegjësimin e banorëve mbi ndotjen dhe të zbatojnë masa shtrënguese për ata që ndosin.
4. U rekomandojmë donatorëve ndërkombëtare dhe autoriteteve vendore të pellgut të Liqenit të Ohrit nga Shqipëria dhe Maqedonia që të mbështesin më shumë nisma shkëmbimesh rinore që lidhen me shkëmbimin e përvojave dhe ndërgjegjësimin për mbrojtjen e liqenit, si një trashëgimi e veçantë që të dy vendet e ndajnë mes tyre.

Letra në të dy gjuhët mund të lexohet këtu

Ndotja e liqenit të Ohrit nga mbetjet dhe ujërat e zeza nga njëra anë, shfrytëzimi i ujit të tij për nevojat e bujqësisë nga ana tjetër janë një kërcënim serioz i ekosistemit të këtij liqeni. Ndërgjegjësimi i banorëve lokalë fatkeqësisht nuk është në nivelin e duhur.
Instituti i Politikave Mjedisore (IEP) beson se ata që mund të japin garanci afatgjatë për ruajtjen e Liqenit janë të rinjtë që banojnë në këto zona. Nëse të rinjtë e moshave të ndryshme janë të ndërgjegjësuar, ata do të ndikojnë patjetër në ndërgjegjësimin e familjeve të tyre, shokëve dhe njerëzve të tjerë që janë në kontakt. Pasioni dhe vullnetarizmi i të rinjve për mbrojtjen e Liqenit është shprehur në disa raste sikurse aksioni për pastrimin e Linit në muajin Nëntor nga nxënësit e Shkollës 9 vjeçare Myredin Bashalli në fshatin Lin, Pogradec. Në këtë kontekst, IEP ndërmorri një takim me nxënësit e klasave të 8-ta dhe 9-ta të kësaj shkolle për t’i njohur me disa praktika mjedisore për ruajtjen e Liqenit të Ohrit si dhe disa nga gjetjet e projektit “Zhvillimi i qëndrueshëm i praktikave të menaxhimit të ujërave për të ruajtur rrjedhën natyrore drejt basenit të Liqenit të Ohrit”.
Ky takim u përshëndet nga drejtori i kësaj shkolle Z. Agron Qyshkollari dhe nga zv. Drejtori i IEP Z Endri Haxhiraj. Praktikat mjedisore dhe projekti pilot u prezantuan nga Z. Rodion Gjoka.
Ky takimi u mundësua nga një grant i dhënë nga Birdlife International dhe DOPPS, përmes Critical Ecosystem Partnership Fund (CEPF).

Në 24 Nëntor 2015, në fshatin Lin u zhvillua një takim me përfaqësuesit e komuniteti të banorëve në këtë fshat. Duke qenë një temë me interes edhe pjesëmarrja ishte e vlerësueshme me kryeplakun e fshatit, drejtorin e shkollës 9-vjeçare, përgjegjësin e pompës së ujit për vaditje, inspektori i mjedisit për Pogradecin, sipërmarrës të bizneseve familjare, të rinj të papunë dhe banorë të thjeshtë.
Në takim, përfaqësuesit e Institutit të Politikave Mjedisore, Endri Haxhiraj, Rodion Gjoka dhe Edvin Pacara njohën pjesëmarrësit me gjetjet lidhur me ndotjen në zonën e Linit si dhe mundësive për të parandaluar dhe luftuar këtë fenomen me qëllim ruajtjen e liqenit në kohë afatgjatë. Rodion Gjoka prezantoi disa teknika të thjeshta sesi nëpërmjet vaditjes me pikim mund të kursehet ujë, qoftë për të luftuar thatësirën si pasojë e ndryshimeve klimaterike, qoftë për të mos përdorur ujë nga liqeni. Në takim u fol edhe për teknika të tjera si ruajtja e ujit të shiut, zonat buferike të bujqësisë, kompostimin etj. Në diskutime u përmend nga Endri Haxhiraj edhe çështja e turizmit pasi zona e Linit është një zonë turistike potenciale, çka kërkon edhe vendosshmëri në ruajtjen e pastër të mjedisit dhe mbrojtjen e tij.
Për të gjitha këto, është përgatitur edhe një udhëzues i cili i përcoll tek pjesëmarrësit dhe banorë të tjerë të këtij komuniteti. Projekti Pilot per Linin gjendet bashkangjitur. Botimet dhe aktiviteti u mundësuan nga një grant i dhënë nga Birdlife International dhe DOPPS, përmes Critical Ecosystem Partnership Fund (CEPF).

PROJEKTI PILOT PG 2015

Ne datën 24 Nëntor, Instituti i Politikave Mjedisore (IEP), në kuadër të projektit “Zhvillimi i qëndrueshëm i praktikave të menaxhimit të ujërave për të ruajtur rrjedhën natyrore drejt basenit të Liqenit të Ohrit”, financuar nga CEPF, zhvilloi një takim me përfaqësuesit e Bashkisë Pogradec dhe administratorëve, specialistë të ujërave të qytetit, të rritjes së rasatit të Koranit në Lin, të inspektoratit të mjedisit lokal dhe në nivel qarku, përfaqësues nga organizatat Maqedonase që punojnë në zonën e Ohrit etj.

Në këtë takim, IEP prezantoi strategjinë për menaxhimin e ujërave dhe ndryshimeve klimatike me qëllim mbrojtjen dhe ruajtjen e ekosistemeve në basenin e Liqenit të Ohrit. Ky dokument parashtron problematikat dhe masat afatshkurtra dhe afatgjata që duhen ndërmarrë.

Një tjetër dokument i prezantuar në takim ishte, projekti pilot “Ujitja efiçente në mbrojtje të Liqenit të Ohrit” i cili shtjellon zbatimin e një cikli të plotë të menaxhimit të ujit për zonën e Linit, nga burimet ujore deri në vaditjen e njësisë së parcelës në një fermë. Aty shpjegohen komponentë të sistemit Scada dhe ujitjes me pikim, mënyra të menaxhimit dhe ruajtjes së ujit, zonat buferike dhe kanalizimet, si dhe masat që duhen marrë. Në diskutime morën pjesë edhe kolegë mjedisorë nga organizata maqedonase Grashanica për të prezantuar një perspektivë më të gjerë të menaxhimit të Liqenit të Ohrit.
Ky takim u përshëndet edhe nga nënkryetari i Bashkisë Pogradec i cili pas marrjes së dokumenteve, shprehu vlerësimin e tij dhe dëshirën për zbatimin e projekteve të tilla kur fondet të jenë të disponueshme.
Diskutime të shumta pati edhe nga të pranishmit për tema si mungesa e ndërgjegjësimit të banorëve për hedhjen e mbeturinave në vende jo të përshtatshme, funksionimi aktual i shoqatës së peshkuesve si ent rregullator i peshkimi në liqen, investimet e bëra për sektorin e kanalizimeve, nevoja e përhapjes së praktikës së ligatinave etj.

Ky është takimi hapës i një sërë aktivitetesh që do të ndërmerren në këtë periudhë në Bashkinë Pogradec. Strategjia e propozuar nga IEP gjendet bashkangjitur. Botimet dhe aktiviteti u mundësuan nga një grant i dhënë nga Birdlife International dhe DOPPS, përmes Critical Ecosystem Partnership Fund (CEPF).
Strategjia PG 2015